Hiện nay tai nạn giao thông, tai nạn lao động và sinh hoạt… xảy ra phổ biến. Trong đó tình trạng vết thương chảy máu có thể gây nguy hiểm vì tình trạng mất máu ồ ạt có thể đe dọa đến tính mạng và thường gây bối rối trong việc xử trí. Sơ cứu chảy máu là một việc làm vô cùng quan trọng góp phần hạn chế thương tổn; phòng hoặc điều trị sốc; hoặc có thể cứu sống người bệnh trong gang tấc.
Chảy máu được định nghĩa là sự thoát thất thoát máu từ hệ thống tuần hoàn của bệnh nhân. Nguyên nhân gây chảy máu có thể đa dạng, từ các vết cắt nhỏ trên da đến các tổn thương sâu hơn và các trường hợp do tai nạn.
Vết thương chảy máu thường được phân thành 2 loại: Chảy máu ngoài và chảy máu trong. Trong đó tình trạng chảy máu trong khó nhận biết hơn và cần theo dõi, quan sát để nhận định chính xác. Các bước sơ cứu và cầm máu thường hỗ trợ hiệu quả tình trạng chảy máu ngoài, giúp cầm máu hoặc khống chế sự chảy máu, duy trì các chức năng sinh tồn và tránh các biến chứng.
Biến bản thân thành "người hùng" trong những tình huống khẩn cấp:
"Nắm rõ kẻ thù"
Để xử lý hiệu quả tình trạng chảy máu, chúng ta cần phân loại để có hướng xử trí phù hợp. Có 3 loại chảy máu thông thường, có thể quan sát bằng mắt thường để xử lý hiệu quả:
a/ Chảy máu động mạch:
- Yêu cầu: Đây là tình trạng chảy máu nguy hiểm nhất vì dẫn đến tình trạng mất máu đột ngột, cần xử lý nhanh.
- Phân biệt: quan sát máu chảy nhanh, máu có thể phun ra mạnh mẽ và chảy thành tia, màu đỏ tươi. Thường xảy ra như vết thương do đâm thủng, do vật sặc nhọn, đặc biệt vùng mạch máu ở cổ….
- Hướng xử lý:
+ Áp dụng áp lực trực tiếp lên vết thương bằng gạc hoặc băng vô trùng.
+ Sử dụng garo nếu cần thiết (chỉ áp dụng trong trường hợp chảy máu động mạch chi).
+ Gọi cấp cứu ngay lập tức.
b/ Chảy máu tĩnh mạch:
- Yêu cầu: Tình trạng này ít gây nguy hiểm hơn chảy máu động mạch. Máu chảy chậm, không phun thành tia. Tuy nhiên, vết thương ở các tĩnh mạch lớn như ở vùng cổ, cổ tay, bẹn, đùi có thể khiến máu chảy nhiều, ồ ạt giống như chảy máu ở động mạch.
- Phân biệt: Máu chảy chậm, màu sẫm đỏ.
- Hướng xử lý:
+ Nâng cao vị trí bị thương cao hơn tim.
+ Ấn nhẹ nhàng lên vết thương bằng gạc hoặc khăn sạch trong 10-15 phút.
+ Dùng băng gạc y tế để băng bó.
+ Ví dụ: bạn bị cắt tĩnh mạch nông khi đang nấu ăn, hãy nâng cao cánh tay bị thương cao hơn tim, ấn nhẹ nhàng lên vết thương bằng gạc hoặc khăn sạch trong 10 phút. Dùng băng gạc y tế để băng bó vết thương.
+ Lưu ý: Nếu máu chảy nhiều hoặc không thể kiểm soát, hãy gọi cấp cứu.
c/ Chảy máu mao mạch:
- Ít nguy hiểm nhất.
- Phân biệt: Máu chảy rỉ rả. Cũng có trường hợp ban đầu có thể thấy máu chảy rất nhanh, nhưng sau đó sẽ nhanh chóng chậm lại thành nhỏ giọt . Ví dụ: trầy xước nhẹ do té ngã, va quẹt.
- Hướng xử lý:
+ Ấn nhẹ nhàng lên vết thương bằng gạc hoặc khăn sạch trong 5-10 phút.
+ Dùng băng gạc y tế hoặc băng cá nhân để băng bó.
+ Ví dụ: bạn bị trầy xước nhẹ do ngã xe, hãy rửa tay bằng xà phòng, sau đó ấn nhẹ nhàng lên vết thương bằng gạc hoặc khăn sạch trong 5 phút. Dùng băng gạc y tế hoặc băng cá nhân để băng bó vết thương.
"Vũ khí" bí mật để chiến thắng.
Hướng dẫn xử lý chảy máu hiệu quả, đúng cách
Cầm máu:
Bước đầu tiên trước khi thực hiện cầm máu đúng cách, nên nhận định vết thương thuộc loại chảy máu nào trước khi sơ cứu để có hướng xử lý đúng như hướng dẫn ở trên (chảy máu động mạch, tĩnh mạch, hay mao mạch).
Lưu ý:
- Không dùng miệng thổi vào vết thương.
- Không dùng bông gòn hoặc vải xơ để lau vết thương.
- Không bôi thuốc tự ý lên vết thương.
Vệ sinh vết thương:
- Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, sau đó rửa vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Không dùng miệng thổi vào vết thương.
- Không dùng bông gòn hoặc vải xơ để lau vết thương.
- Không bôi thuốc tự ý lên vết thương.
Băng bó:
- Dùng băng gạc y tế hoặc khăn sạch băng bó vết thương.
- Thay băng thường xuyên nếu vết thương bị bẩn hoặc thấm máu.
- Ví dụ: sau khi vệ sinh vết thương, bạn cần băng bó vết thương cẩn thận bằng băng gạc y tế. Thay băng thường xuyên nếu vết thương bị bẩn hoặc thấm máu.
Bí kíp "phòng thủ" hiệu quả:
Gọi cấp cứu nếu:
- Chảy máu không ngừng sau 10 phút.
- Vết thương sâu hoặc rộng.
- Chảy máu trong.
- Có dấu hiệu sốc: hoa mắt, chóng mặt, da nhợt nhạt, v.v.
Tránh:
- Dùng miệng thổi vào vết thương.
- Dùng bông gòn hoặc vải xơ để lau vết thương.
- Bôi thuốc tự ý lên vết thương.
- Không tự ý sử dụng garo.
Ví dụ thực tế:
Ví dụ 1: Bạn vô tình bị dao cắt vào tay. Máu chảy ra nhiều và bạn bắt đầu hoảng sợ. Hãy bình tĩnh và thực hiện các bước sau:
- Dùng khăn sạch ấn nhẹ nhàng vào vết thương để cầm máu.
- Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch.
- Rửa vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Băng bó vết thương bằng băng gạc y tế.
- Nếu máu vẫn chảy ra nhiều hoặc không thể cầm máu, hãy đến bệnh viện để được cấp cứu.
Ví dụ 2: Con bạn đang chơi đùa và bị ngã, trầy xước đầu gối. Bạn cần:
Dùng khăn sạch lau nhẹ vết thương để loại bỏ bụi bẩn.
- Rửa vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn.
- Bôi thuốc sát trùng lên vết thương.
- Băng bó vết thương bằng băng gạc y tế.
- Theo dõi tình trạng vết thương của con và đưa con đến gặp bác sĩ nếu có dấu hiệu nhiễm trùng.
"Kho báu" kiến thức cần thiết:
- Các điểm áp lực để cầm máu: Tìm hiểu các điểm áp lực trên cơ thể để có thể cầm máu hiệu quả trong trường hợp chảy máu nghiêm trọng. Ví dụ: điểm áp lực để cầm máu ở cánh tay là vị trí nếp gấp khuỷu tay.
- Cách sử dụng garo: Garo chỉ nên được sử dụng trong trường hợp chảy máu nghiêm trọng và không thể cầm máu bằng các phương pháp khác. Ví dụ: bạn có thể sử dụng garo để cầm máu trong trường hợp bị đứt động mạch ở tay.
- Xử lý chảy máu ở các vị trí đặc biệt: Chảy máu cam, chảy máu tai, chảy máu miệng cần được xử lý theo cách riêng. Ví dụ: để xử lý chảy máu cam, bạn cần cho người bị chảy máu ngồi thẳng, nghiêng đầu về phía trước và bóp cánh mũi.
Hành động ngay hôm nay:
- Tham gia các khóa học sơ cứu: Tham gia các khóa học sơ cứu sẽ giúp bạn trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để xử lý các tình huống chảy máu.
- Tìm hiểu thêm thông tin: Có rất nhiều tài liệu online và offline cung cấp thông tin về sơ cứu chảy máu. Hãy dành thời gian tìm hiểu để nâng cao kiến thức của bản thân.
- Chia sẻ kiến thức với người khác: Chia sẻ kiến thức về sơ cứu chảy máu với gia đình, bạn bè và cộng đồng để giúp mọi người có thể tự tin xử lý các tình huống khẩn cấp.
Chủ động trang bị kiến thức về sơ cứu chảy máu là điều vô cùng quan trọng:
- Giúp bạn tự tin xử lý các tình huống khẩn cấp: Thay vì hoảng loạn, bạn có thể bình tĩnh và áp dụng các kỹ năng sơ cứu để cầm máu, giúp người bị thương an toàn cho đến khi được hỗ trợ y tế. Ví dụ: bạn có thể tự tin cầm máu cho con khi con bị ngã và trầy xước.
- Giảm thiểu nguy cơ biến chứng: Xử lý chảy máu đúng cách giúp hạn chế mất máu, giảm nguy cơ nhiễm trùng và các biến chứng nguy hiểm khác. Ví dụ: bạn có thể giúp người bị tai nạn xe tránh được nguy cơ sốc do mất máu bằng cách cầm máu kịp thời.
- Có thể cứu sống người khác: Trong một số trường hợp, việc sơ cứu chảy máu đúng cách có thể quyết định sự sống còn của người bị thương. Ví dụ: bạn có thể cứu sống người bị đứt động mạch bằng cách sử dụng garo để cầm máu.
Hãy nhớ rằng, kiến thức về sơ cứu chảy máu có thể mang lại sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Hãy trang bị cho bản thân và những người xung quanh kiến thức này để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
Tài liệu tham khảo:
1.Emergencies and First Aid - Direct Pressure to Stop Bleeding – Harvard Health Publishing
2.What Are The Different Types of Bleeding in First Aid? - www.firstaidforfree.com/
3.The European guideline on management of major bleeding and coagulopathy following trauma: fifth edition